Baarmoederkanker is een kwaadaardig gezwel in het baarmoederslijmvlies en komt voornamelijk voor bij vrouwen na de overgang en zelden bij jongere vrouwen.

De baarmoeder bestaat uit twee gedeeltes. Het bovenste en grootste gedeelte is het corpus (=lichaam) waarin gebruikelijk eicellen na bevruchting uitgroeien tot een kind. Het onderste gedeelte is de baarmoederhals. Een gedeelte hiervan steekt uit in de vagina (=schede) en dat gedeelte wordt dan weer de portio genoemd, waarin baarmoederhalskanker tot ontwikkeling kan komen. Kankers van de baarmoeder bevinden zich in het bovenste gedeelte, het corpus.

In de baarmoeder komen vaak tumoren van de spierlaag voor. Deze worden myomen genoemd en zijn vrijwel altijd goedaardig. Als zij kwaadaardig worden, dan heten zij myosarcomen. De meest voorkomende kwaadaardige tumor van de baarmoeder is echter de baarmoederkanker, ook wel corpuscarcinoom genoemd. Als de tumor ontstaat vanuit het slijmvlies wordt de tumor endometriumcarcinoom genoemd. Het endometrium is het slijmvlies aan de binnenzijde van de baarmoeder dat tijdens de menstruele cyclus groeit om voorbereid te zijn op de innesteling van een bevruchte eicel. Komt die eicel niet of wordt deze niet bevrucht, dan wordt het slijmvlies tijdens de menstruatie weer afgestoten en dat gaat met een bloeding gepaard, de menstruatie oftewel de ongesteldheid. Het hele proces staat onder invloed van de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron.

Het endometrium van de baarmoeder bestaat voor een belangrijke deel uit kliercellen. Een kanker van kliercellen heet officieel een adenocarcinoom. Maar omdat de term adenocarcinoom van het endometrium wat omslachtig is, is dit afgekort tot endometriumcarcinoom.

Dit maakt het makkelijker om op te merken dat er iets aan de hand is. De overige 15% wordt gevonden bij vrouwen met menstruatiestoornissen, al dan niet voor of tijdens de overgang. Het bloedverlies kan gering zijn, soms niet meer dan wat bruin, vleesnatachtig vocht. Buikklachten komen zelden voor bij het corpuscarcinoom en treden meestal pas laat op.

Deze schommelingen zijn uiteraard normaal en maken deel uit van de menstruele cyclus. Maar omdat vrouwen in de geïndustrialiseerde wereld vaak vroeg ongesteld worden, relatief weinig kinderen krijgen en vaak laat in de overgang gaan, maken zij dus in hun leven veel schommelingen in hormoonspiegels mee. En omdat vooral de oestrogenen de opbouw van het slijmvlies van de baarmoeder stimuleren (evenals de groei van de borstklieren) zijn de cellen daarvan dus honderden keren in het leven aangezet tot groei en celdeling. Dit verhoogt de kans op ontsporing waardoor veranderingen in de genen en/of activering van de genen kunnen ontstaan. En dat kan het eerste begin van een endometriumcarcinoom zijn. In hormonaal opzicht zijn er dus overeenkomsten met borstkanker, het mammacarcinoom. Dus ook het gebruik van vrouwelijke hormonen en met name oestrogenen vanwege overgangsklachten kan bevorderend werken op het endometriumcarcinoom.

Andere risicofactoren voor baarmoederkanker zijn verhoogde bloeddruk, suikerziekte en vetzucht. Bij vrouwen die een oestrogeenproducerende tumor van de eierstokken hebben komt endometriumcarcinoom vaker voor. Ook de behandeling van borstkanker met een anti-hormoon medicijn geeft een verhoogde kans, vanwege het lichte oestrogeeneffect van tamoxifen zelf.

Jaarlijks krijgen zo’n 1600 vrouwen baarmoederkanker en overlijden er ongeveer 400 vrouwen aan. In tegenstelling tot baarmoederhalskanker komt baarmoederkanker vooral voor bij oudere vrouwen, vooral tussen de 55 en 70 jaar en 75% komt voor na de menopauze. De ziekte komt bij vrouwen in de geïndustrialiseerde landen aanzienlijk vaker voor dan in bijvoorbeeld Afrika. Vermoedelijk speelt hierbij het gebruik van hormonen in het westen en het feit dat vrouwen meer kinderen krijgen en dus minder vaak menstrueren een grote rol.