Advies bij hoofd-halskanker
Op deze pagina informeren wij u over hoofd-halskankers en geven wij u advies hoe een behandeling succesvoller te maken. Het Nationaal Fonds Tegen Kanker (NFTK) geeft u naast de standaard informatie over het ontstaan, de symptomen en de behandeling ook advies over het belang van voeding, bewegen en welzijn (psychosociale hulp) na de diagnose kanker.
Wij zorgen ervoor dat u weet wat waardevolle zaken zijn en wat u zelf kunt doen om bij te dragen aan het succes van uw behandeling en kwaliteit van leven. Behoud in deze moeilijke tijd zelf de regie. Wat is van belang voor u en wie kunnen u daarin het beste ondersteunen? Wij zijn er om u daarin te helpen.
Wat is hoofd-halskanker?
Hoofd-halskanker is een verzamelnaam voor tumoren in het gezicht en de hals. Denk hierbij aan keelkanker, neuskanker, mondkanker, oorkanker, strottenhoofdkanker of speekselklierkanker. Hoewel deze vorm van kanker niet zo vaak voorkomt als bijvoorbeeld borst- of longkanker is het ook niet zo dat de ziekte zeldzaam is. Ongeveer 1 op de 100 gevallen van kanker in Nederland is een vorm van hoofd-halskanker en elk jaar krijgen circa 3.000 mensen in Nederland de diagnose hoofd-halskanker. De meeste mensen zijn ouder dan 50 jaar en het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De meest voorkomende vorm van hoofd-halskanker is kanker in de keel- of mondholte. Strottenhoofdkanker, ook wel larynxkanker genoemd, komt relatief vaak voor binnen deze groep. Vroege herkenning is belangrijk voor een goede kans op genezing.
Hoe ontstaat hoofd-halskanker?
Hoofd-halskanker ontstaat als slijmvliescellen in bijvoorbeeld de mond of keel ongecontroleerd groeien. Veelvoorkomende oorzaken zijn:
· roken
· alcoholgebruik
· slechte mondhygiëne
· het HPV-virus (een SOA)
Hoe herken je hoofd-halskanker?
Vaak gaan mensen naar de huisarts als klachten als slikproblemen, heesheid, knobbels of zweren in de keel en mond en pijn of zwelling in de hals langer dan drie weken aanhouden.
Symptomen
Hoewel elke vorm van hoofd-halskanker specifieke symptomen heeft, noemen we hier een aantal veelvoorkomende symptomen:
· pijn of moeite met slikken
· Heesheid of veranderde stem
· Knoop of zweer in mond of keel die niet geneest
· Zwelling in hals of gezicht
· Oorpijn zonder oorinfectie
· Bloed ophoesten of bloedend wondje
· Onverklaarbaar gewichtsverlies
Bevolkingsonderzoek hoofd-halskanker
Bevolkingsonderzoeken zijn bedoeld om een ziekte zo vroeg mogelijk te ontdekken, omdat dit mogelijk de kans op een succesvolle behandeling vergroot. In Nederland zijn momenteel 3 bevolkingsonderzoeken voor borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. Er is op dit moment geen positief advies om dit te doen voor hoofd-halskanker. Vaak wordt je via de huisarts naar een KNO-arts doorgestuurd als je klachten hebt die overeenkomen met de symptomen voor hoofd-halskanker.
Hoofd-halskanker, en nu?
Bij klachten die overeenkomen met de symptomen van hoofd-halskanker, verwijst je huisarts je door naar een KNO-arts. Daarna volgt een onderzoek, zoals een kijkonderzoek een CT-scan of MRI en meestal een biopt/weefselonderzoek. Daarna bespreekt een deskundig team in een gespecialiseerd ziekenhuis een mogelijk behandelplan.
De overlevingskans bij hoofd-halskanker hangt af van de plek van de tumor, hoe groot deze tumor is, of er uitzaaiingen zijn en of je verder gezond bent. Ongeveer 60 tot 70% van de mensen met hoofd-halskanker is vijf jaar na de diagnose nog in leven. Als de kanker vroeg wordt ontdekt, is de kans op genezing groter. Bij sommige vormen zelfs 80 – 90%. Bij uitgezaaide of laat ontdekte vormen is de overlevingskans kleiner, maar vaak kan dan de behandeling wel klachten verlichten en het leven verlengen.
Welke behandelingen zijn er?
Hoofd-halskanker kan op verschillende manieren behandeld worden. Het is daarbij van belang om te weten of er sprake is van één tumor of dat er uitzaaiingen zijn. Naast een operatie en bestraling is het inzetten van medicijnen de meest bekende tumorgerichte behandeling.
Operatie bij hoofd-halskanker
Bij een operatie wordt de tumor zelf verwijderd en mogelijk ook de omliggende lymfeklieren. Dat noemen we een zogenaamde halsklierdissectie. Lymfeklieren zijn kleine filterstations, die je lichaam helpen bij het opruimen van ziekteverwekkers. Veel van deze klieren zitten in de hals. Als daar kankercellen in komen, dan kunnen ze zich eenvoudig verder verspreiden door het lichaam. Door deze halsklierdissectie kan dat worden beperkt of voorkomen als er uitzaaiingen zijn naar de lymfeklieren in je hals. Het gebeurt ook preventief, omdat de kans op uitzaaiingen naar de lymfeklieren groot is, ook als er nog geen uitzaaiingen zichtbaar zijn op een scan.
Medicatie bij hoofd-halskanker
Medicijnen worden ingezet als chemotherapie (chemokuur) om de kankercellen te doden. Dit gebeurt vaak in combinatie met bestraling. Ook immunotherapie kan worden toegepast, maar wordt bij hoofd-halskanker doorgaans alleen gegeven als andere behandelingen niet goed werken. Deze medicijnen worden via een infuus toegediend in het ziekenhuis en zorgen ervoor dat je eigen afweersysteem helpt om de kankercellen aan te vallen.
Bestraling bij hoofd-halskanker
In veel gevallen wordt chemotherapie gecombineerd met radiotherapie (bestraling) om de ziekte te remmen. Dit kan zowel voor als na de chemotherapie gebeuren. Na de behandeling is er nazorg nodig voor het slikken, eten en drinken. Soms kan de smaak van eten en drinken door de behandeling veranderen. Ook kun je, afhankelijk van de vorm van hoofd-halskanker minder nek- of mondfunctie ervaren.
Wat kun je zelf?
Bij elke vorm van kanker spelen voeding, beweging en psychosociale hulp of -ondersteuning een belangrijke rol. Daarnaast is het belangrijk te stoppen met roken, alcohol te beperken en te zorgen voor een goede mondhygiëne. Wie in goede conditie is, bij de diagnose hoofd-halskanker, heeft een grotere kans op een succesvolle behandeling en een betere kwaliteit van leven tijdens en na de behandeling van hoofd-halskanker. Daarbij is de kans op blijvende schade lager en gaat het herstel sneller. Ook na de behandeling van hoofd-halskanker is een gezonde leefstijl van belang om de kans dat de kanker terugkomt te verkleinen.
Na de diagnose werken aan algehele fitheid? Met het Fit4Life programma lukt het na de diagnose om in een tijdsbestek van 4 weken fit te worden en te blijven. Het is zeer waardevol dit programma te doen voorafgaand en als het mogelijk is ook tijdens de behandeling, want het vergroot het succes.
Strottenhoofdkanker
Het strottenhoofd zit in de hals en is goed voelbaar, omdat er kraakbeen omheen zit. Als je slikt voel je dat harde stukje in je hals op en neer bewegen. Onder het kraakbeen zitten het strotklepje en de stembanden. Het strottenhoofd is belangrijk bij ademhalen, slikken en praten. Strottenhoofdkanker (larynxcarcinoom) is kanker in het strottenhoofd . Het kan op drie plekken ontstaan:
1. Glottis – op de stembanden – is de meest voorkomende vorm
2. Supraglottis – boven de stembanden
3. Subglottis – onder de stembanden
Oorzaken
Bijna alle tumoren ontstaan in het slijmvlies van je strottenhoofd en meestal op of rond de stembanden. De belangrijkste oorzaak van strottenhoofdkanker is roken, veel alcohol drinken of het HPV-virus. In mindere mate kan beroepsmatige blootstelling aan schadelijke stoffen, als houtstof of bepaalde chemicaliën, erfelijke aanleg of eerdere bestraling in halsgebied de oorzaak zijn.
Symptomen van strottenhoofdkanker
Soms ontstaan er eerst veranderingen, zogenoemde voorstadia, in het slijmvlies die nog geen kanker zijn, maar dat wel kunnen worden. Denk hierbij aan aanhoudende heesheid of irritatie van de keel. Een arts kan deze voorstadia wegnemen met een laser of bestraling. Symptomen van strottenhoofdkanker zijn:
· aanhoudende heesheid (langer dan 3 weken)
· pijn in de keel of oren
· benauwdheid of hoorbare ademhaling
· slikproblemen (pijn of vast) en gewichtsverlies
· zwelling in de hals
· bloederig slijm of hoest
Diagnostiek
Bij bovengenoemde aanhoudende klachten verwijst de huisarts doorgaans door naar een KNO-arts. Via een kijkonderzoek (endoscopie) krijgt men beeld. Vaak wordt er een stukje van het weefstel (een biopt) genomen. Dit gebeurt met behulp van een roesje of gehele narcose. Daarna wordt een CT- of MRI-scan gemaakt en soms een PET-scan of echo om te zien of de strottenhoofdkanker is uitgezaaid.
Behandeling
Bij kleine tumoren in het strottenhoofd, vaak op of rond de stembanden, hoeft niet altijd het hele strottenhoofd verwijderd te worden. De arts probeert dan alleen het zieke weefsel weg te halen en de rest van het strottenhoofd te behouden. Hierdoor kun je nog normaal spreken, slikken en ademen. De arts kan de tumor verwijderen met een laserstraal, dit heet Transorale Laser Microchirurgie (TLM). Dit gebeurt via de mond, dus zonder een snee te maken in de hals. Deze laser brandt het zieke weefsel met veel precisie weg. Het voordeel hiervan is dat de schade aan gezond weefsel minder groot is en de hersteltijd korter is.
Als de tumor groter is kan de arts een deel van het strottenhoofd chirurgisch verwijderen. Alleen het aangetaste deel wordt dan weggehaald. De rest van je strottenhoofd blijft zitten, waardoor je stem en slikfunctie mogelijk behouden kunnen blijven. Dit kan de kwaliteit van leven verbeteren ten opzichte van een volledige verwijdering van het strottenhoofd.
In sommige gevallen is de tumor te groot en is de strottenhoofdkanker wellicht al uitgezaaid. In dat geval wordt gekozen voor een laryngectomie. Het gehele strottenhoofd wordt dan verwijderd, vaak samen met de lymfeklieren in de hals. Dit noemen we een halsklierdissectie.
Bij kleinere tumoren kan daarnaast nog bestraling (radiotherapie) worden toegepast. Bij grotere tumoren wordt deze bestraling vaak gecombineerd met chemotherapie. In sommige gevallen, vooral als de strottenhoofdkanker verder is uitgezaaid, wordt immunotherapie toegepast.
Resultaten
In Nederland krijgen elk jaar ongeveer 600-700 mensen strottenhoofdkanker. Meestal zijn dit mannen boven de 50 jaar. De 5-jaars overlevingskans bij strottenhoofdkanker is het grootst als het in een vroegtijdig stadium ontdekt wordt (75-90%). Bij een gevorderde fase, waarbij de tumor groter is of er een uitzaaiing is naar de lymfeklieren is de overlevingskans na 5 jaar 50-60%. Bij uitgezaaide kanker buiten de hals is de overlevingskans na 5 jaar 20-30%. Bij uitgezaaide of grote tumoren wordt de ziekte vaak geremd en worden klachten bestreden in de vorm van palliatieve zorg die gericht is op comfort en kwaliteit van leven.